سیکل نیتروژن

بررسی کلی

زمانی که ما درباره سیکل آکواریوم صحبت می کنیم، در واقع ما به چرخه نیتروژن و عملکرد آن در آکواریوممان اشاره می کنیم. قبل از این که آکواریوم شما اولین چرخه خود را طی کند، بهتر است که بدانید چرخه نیتروژن چگونه عمل می کند. شما می توانید نمونه هایی از چرخه نیتروژن را در هر کجای طبیعت زمین، دریاچه ها و اقیانوس های پیرامونمان مشاهده کنید. نیتروژن ماده ای بسیار مهم است که توسط موجودات زنده برای زنده ماندن مورد استفاده قرار می گیرد. اساساً گیاهان مختلف، جلبک ها و دیگر موجودات زنده برای رشد و نمو، نیترات مصرف می کنند. موجودات کوچک تر این جلبک ها را مصرف می کنند و دیگر موجودات نیز موجوداتی که از جلبک ها تغذیه می کنند را به عنوان منبع غذایی اصلی خود مصرف می کنند. این موجودات زنده توسط موجودات بزرگتر مصرف می شوند و همچنان این چرخه ادامه پیدا می کند. آلودگی های تولید شده توسط تمامی این موجودات تبدیل به آمونیاک (NH3) می شوند و از طریق باکتری های مختلف به نیترات تجزیه می شوند تا بدین ترتیب چرخه ادامه پیدا کند. گیاهان پوسیده (فاسد شده) و مواد آلی (موجوداتی که مرده اند)، آمونیاک مورد نیاز برای چرخه نیتروژن را تولید می کنند. آمونیاک برای همه موجودات زنده سمی است. باکتری هایی که به طور طبیعی در حال رشد هستند، قبل از این که آمونیاک بتواند به دیگر موجودات آسیب برساند، آمونیاک را مصرف می کنند. آلودگی های تولید شده توسط این باکتری ها نیتریت (NO2) می باشد. نیتریت نیز سمی است، اما نه به اندازه آمونیاک. انواع دیگری از باکتری ها در طبیعت وجود دارند که به سرعت نیتریت را مصرف می کنند و آلودگی های تولید شده توسط این باکتری ها نیز به صورت نیترات (NO3) خواهد بود که کل چرخه را دوباره آغاز می کنند. نمودار زیر این موضوع را تا حدودی بهتر از آنچه که در بالا توضیح داده شد، نشان می دهد.

این یک توضیح و نموداری بسیار ساده است که درک خوبی را از برخی مفاهیم پایه ای چرخه نیتروژن به شما انتقال می دهد و می تواند به شما در درک آنچه که در مخزن شما اتفاق می افتد کمک زیادی کند

بررسی کلی از آنچه که در آکواریوم آب شور شما اتفاق می افتد

آنچه که در طبیعت اتفاق می افتد، در مخزن شما نیز اتفاق می افتد. بزرگترین تفاوت آن این است که از آنجا که آکواریوم های ما یک نسخه کوچک از جهان پیرامون ما هستند، بنابراین حتی ممکن است که با برخی از کوچک ترین تغییرات نیز تحث تاثیر قرار گیرد. با چنین اکوسیستم های کوچکی ( آکواریوم های ما) که با ماهی ها و موجودات زیادی پر می شوند، زمانی که چرخه نیتروژن قادر به کنترل آلودگی ها نباشد اثرات آلودگی های تولید شده می تواند تقویت شود. با توجه به این که آکواریوم شما یک سیستم بسته است، تمامی آلودگی ها (آمونیاک) در آکواریوم باقی می مانند، مگر این که شما به میزان تولید آلودگی هایی که در آکواریوم ایجاد می شوند به آکواریوم خود رسیدگی کنید. این به مرور زمان می تواند باعث بوجود آمدن یک اکوسیستم متعادل بشود. تصویر زیر جزئیات بیشتری را درباره چرخه نیتروژن در سیستم آکواریوم ارائه می دهد.

اینجاست که می توان با استفاده از برخی قوانین به بازی پرداخت. به عنوان مثال، عموماً به شما می گویند که برای هر گالن آب حداقل یک کیلوگرم سنگ زنده با کیفیت نیاز خواهید داشت. دلیل این امر این است که سنگ زنده یک محیط مناسب را برای رشد هر دو باکتری nitrifying و denitrifying فراهم می کند. سنگ زنده دارای شکاف ها و منافذ بسیاری است و سطوح متخلخل آن محیطی مناسب برای رشد باکتری ها فراهم می آورد. هرچه میزان باکتری های nitrifying و denitrifying بیشتر باشد، دستیابی به یک اکوسیستم متعادل در آکواریوم شما ساده تر خواهد بود.
با فراهم کردن مقدار زیادی سنگ زنده یا سنگ خشک در آکواریوم بستر مناسب برای رشد باکتری ها و شروع چرخه نیتروژن فراهم می شود. ما یک منبع آمونیاک (به عنوان مثال یک تکه یک اینچی از یک ماهی یا میگو) برای رشد باکتری های مصرف کننده آمونیاک اضافه می کنیم (معمولاً پس از دو هفته میزان آمونیاک افزایش پیدا می کند). با رشد باکتری های مصرف کننده آمونیاک، نیتریت ها منبع غذایی برای رشد باکتری های نیتریت را فراهم می کنند. با رشد باکتری های نیتریت، منبع غذایی (نیترات) برای تولید باکتری های نیترات فراهم می شود و همچنین به رشد جلبک ها و سایر میکرو ارگانیسم ها کمک می کند تا بعضی از آن ها برای زنده ماندن از نیترات استفاده کنند. هنگامی که این فرآیند تکمیل شد، چرخه آکواریوم ما به مرحله ای رسیده است که ما می توانیم ماهی و دیگر موجودات زنده را به آکواریوم خود اضافه کنیم که آن ها نیز منابع دیگری برای ادامه چرخه سیکل در آکواریوم هستند. چرخه نیتروژن در آکواریوم می تواند دو تا شش هفته و یا حتی بیشتر طول بکشد. این به این دلیل است که باکتری ها باید در مخزن رشد کنند. در طول دوره سیکل، دمای آکواریوم را تا 27 درجه سانتیگراد افزایش دهید. این کار باعث رشد باکتری های مفید و بالا بردن سرعت چرخه خواهد شد. سطح PH آب آکواریوم را آزمایش کنید.اندازه گیری PH آب در طول چرخه آکواریوم بسیار با اهمیت است. PH ایده آل برای آکواریوم آب شور 8.2 – 8.5 است. اگر PH آب آکواریوم شما زیر 7.8 و یا بالاتر از 8.5 باشد، اشکالی در سیستم آکواریوم شما وجود خواهد داشت. در اکثر مواقع این افت PH است که در آکواریوم رخ می دهد. شما می توانید PH را با استفاده از افزودنی هایی مانند آب آهک یا رشد میکروجلبک ها افزایش دهید. چراغ ها را روشن نگه دارید تا رشد باکتری ها تحریک شود. مهم است که چراغ های آکواریوم در طول روز 10 تا 12 ساعت روشن باشد. نور باعث رشد باکتری هایی می شود که به تسریع روند چرخه کمک می کنند.و همچنین میتوانید از سورس های کربن که باعث رشد باکتری ها می شود استفاده کنید. (سورس کربن ریفلاورزبا دارا بودن 13 مدل کربن باعث سرعت رشد باکتری ها تا ده برابر در آکواریوم می شود)
در صورتی که یکی از دوستان شما آکواریوم آب شوری دارد که قبلاً چرخه آن تکمیل شده، می توانید مقداری سنگ زندهباآب آکواریوم از او بگرید و در آکواریوم خود قرار دهید، این کار نیز به خوبی می تواند باعث افزایش سرعت تکمیل چرخه آکواریوم شما بشود و نیز میتوانید از باکتری های زنده موجود در بازار استفاده کنید. پس از گذشت دو هفته از شروع چرخه، به صورت روزانه به وسیله یک کیت تست مناسب میزان آمونیاک آب را تست بزنید تست گیری را تا زمانی که میزان آمونیاک به 0 ppm برسد ادامه دهید. اگر کیت تست آمونیاک ندارید، می توانید مقداری از آب را به یک فروشگاه ماهی های آکواریومی آب شور ببرید تا صاحب فروشگاه آب آکواریوم شما را در قبال دریافت اندک هزینه ای تست کند.

پس از این که آمونیاک به صفر رسید تست نیتریت را آغار کنید. مقدار نیتریت را به صورت روزانه به وسیله کیت تست مناسب آزمایش کنید و این کار را تا زمانی که نیتریت به حداقل خود برسد ادامه دهید.

پس از آن نوبت به آزمایش میزان نیترات میرسد. سطح نیترات را نیز باید به صورت روزانه تست کنید.

وجود مقادیر پایین نیتریت و آمونیاک می تواند برای ماهی ها کشنده باشد. بنابراین هنگامی که ماهی ها را به آکواریوم خود معرفی کردید، باید در نهایت سطح آمونیاک کمتر از 0/2 ppm ، نیتریت  0/2 ppm و نیترات کمتر از 20 ppm باشد. برای جلوگیری از افزایش میزان آمونیاک، در زمان معرفی اولین ماهی ها به آکواریوم، فقط یک یا دو ماهی را به آکواریوم خود اضافه کنید.پس از آن برای چند روز به صورت روزانه میزان آمونیاک و نیتریت آکواریوم را تست بزنید. اگر میزان آمونیاک و نیتریت بیشتر از توضیحات بالا بود ماهی جدیدی به آکواریوم اضافه نکنید. اگر میزان آمونیاک خیلی بالا بود برای کاهش آن اقدام کنید. اگر سطح آمونیاک بالا بماند می تواند باعث از بین رفتن ماهی های شما بشود. برای کاهش سطح آمونیاک شما می توانید از یک خنثی کننده آمونیاک مانند RemAmmonia استفاده کنید و همچنین برای جلوگیری از این مشکل می توانید از سورس کربن استفاده کنید. تعویض بخشی ازآب آکواریوم نیز می تواند باعث کاهش سطح آمونیاک شود. هفته ای یکبار 25% از آب آکواریوم خود را تعویض کنید و این کار را برای مدت سه یا چهار هفته انجام دهید. تغذیه ماهی ها را برای یک یا دو روز متوقف کنید. زمانی که آمونیاک در آب آکواریوم وجود داشته باشد ممکن است که ماهی ها از غذاخوردن امتناع کنند. بنابراین تجمع مواد غذایی درآکواریوم می تواند سطح آمونیاک را بالاتر ببرد. توقف تغذیه به مدت یک یا دو روز می تواند باعث کمک به کاهش سطح آمونیاک و بازگشت آب آکواریوم به شرایط عادی خود بشود. پس از گذشت چند روز، زمانی که از موفق بودن سیکل آکواریوم با حضور ماهی ها مطمئن شدید می توانید به آرامی شروع به اضافه کردن ماهی به آکواریوم خود کنید. هر مرتبه فقط یک یا دو ماهی را به آکواریوم خود اضافه کنید، زیرا ممکن است که سطح آمونیاک بالا برود. زمانی که یک یا دو ماهی را به آکواریوم خود اضافه می کنید، آکواریوم شما به طور طبیعی قادر خواهد بود که تعادل را حفظ کند. اگر به یکباره تعداد زیادی ماهی به آکواریوم خود اضافه کنید آن ها آلودگی های بسیار زیادی را تولید می کنند که می تواند آب را آلوده کرده و تعادل چرخه را برهم بزنند. بنابراین بهتر است که قبل از افزودن ماهی های جدید چند هفته صبر کنید.
برخی از ماهی های مقاوم مانند کرومیس ها، دلقک ماهیان، باسلت ها، گروپرها، شیرماهیان و هاگ فیش هامی توانند به آرامی و به طور طبیعی آمونیاک را در آکواریوم شما افزایش دهند. گونه های تهاجمی مانند دامسل هاو ماشه ماهیان نیز می توانند مورد استفاده قرار گیرند، اما آن ها ممکن است که برای ماهی های جدید دردسرساز شوند و به آن ها حمله کنند، زیرا این ماهی ها قلمرو طلب هستند.
پس از همه این ها ما باید در طول افزایش یا کاهش متغیرهایی که چرخه نیتروژن را تحث تاثیر قرار می دهند، تنظیمات لازم مثل (تعداد ماهی ها، مقدار سنگ های زنده، میزان و روال تعویض آب و غیره) را برای تعادل هر چه بهتر چرخه نیتروژن در آکواریوممان انجام دهیم.
تعویض 10% ازآب آکواریوم به صورت هفتگی می تواند به حفظ کیفیت مطلوب آب کمک کند. در زمان تعویض آب برای جلوگیری از بروز استرس در ماهی ها و برای حفظ سلامت آن ها، میزان شوری آب را کنترل کنید. در بهترین حالت توصیه می شود که شوری آکواریوم خود را بر روی 1.025 تنظیم نمایید. شایع ترین روش اندازه گیری شوری آب، بوسیله رفرکتومتر یا هیدرومتر صورت میگیرد.
هچنین  در بازار مدیا هایی وجود دارد که آمونیاک در در همان مرحله اول جذب می کند و به شادابی سیستم و تعادل چرخه کمک زیادی می کند مانند زوولیتها. استفاده از این مدیا باعث پایداری هر چه بیشتر اکوسیستم آکواریوم می شود.

بازنگری شده توسط : اکبر گندمکار