مقایسه دو تکنیک استریلیزاسیون متداول
دو نوع ضد عفونی کننده طبیعی بسیار قدرتمند وجود دارد، ازون و اشعه ماوراء بنفش (ultraviolet که به اختصار uv نوشته می شود). ازون گاز تولید شده از سه اتم اکسیژن است در حالی که اکسیژنی که ما تنفس میکنیم از دو اتم اکسیژن تشکیل شده است. این ساختار شیمیایی باعث می شود که ازون بسیار واکنش پذیر باشد. به همین دلیل است که ضدعفونی کننده قدرتمندی است. در کاربری آکواریوم، یک ژنراتور ازون یا ازونایزر، می تواند برای به حداکثر رساندن کیفیت آب آکواریوم کمک کننده باشد. با این نوع سیستم، هوا به واحد اوزنایزر پمپ می شود (گاهی اوقات پس از اولین بار از طریق خشک کن هوا برای از بردن رطوبت) جایی که در بسیاری از مدل های مدرن، تخلیه الکتریکی با ولتاژ بالا روبرو است (هر چند که برخی از مدل ها از اشعه uv استفاده می کنند)، که مولکول های اکسیژن را جدا می کند. هنگامی که مولکول ها دوباره ترکیب می شوند، بعضی از ازون تشکیل می شوند. سپس گاز به پروتئین اسکیمر یا راکتور اوزن وارد می شود که در آن با آب آکواریوم مخلوط می شود. پس از خروج از محفظه، برای حذف ازون باقی مانده قبل از این که آب به آکواریوم برسد از طریق کربن فعال فیلتر می شود. ازون در ozonosphere، سطح بالای جو یافت می شود. در واقع فیلتر ایجاد شده توسط لایه ازون حیاتی است، چرا که اشعه ماوراء بنفش برای همه موجودات زنده کاملاً خطرناک و قادر به ایجاد جهش در DNA است. به همین دلیل است که سوراخ در لایه ازون به عنوان یک موضوع عمومی و مشهور تبدیل شده است. کاهش غلظت ازون، به خصوص در قطب، تابش UV در بیوسفر را افزایش می دهد، که این در میان دیگر عوامل منجر به آسیب به پوست و صخره های مرجانی می شود. آسیب های ناشی از اشعه UV برای آکواریوم ها مهم است، زیرا آن ها دارای قدرت فوق العاده ای هستند که می توانند برای از بین بردن میکروارگانیسیم های ناخواسته مورد استفاده قرار گیرند.
انرژی بیش از حد
عملکرد هر دو دستگاه اوزن و UV در واقع بر اساس انرژی بیش از حد است. ازون بسیار واکنش پذیر است، چرا که بسیار ناپایدار است. برای برگشت به سطح پایین انرژی، باید اتم اکسیژن را از دست بدهد که به یک رادیکال آزاد تبدیل شود چیزی است که قادر به اکسیداسیون هر چیزی در طبیعت است.
اشعه های ماوراء بنفش نیز دارای مقدار بسیار بالایی از انرژی هستند و می توانند در سلول ها نفوذ کنند و به DNA برسند، جایی که آن ها می توانند ژنوم را قطع و عملکرد آن را ضعیف کنند. پس از چند ثانیه یک برنامه تخریب خودکار به نام (آپوپتوز) معولاً در سلول آغاز می شود. به هرحال، قرار گرفتن در معرض کمترین حد، ممکن است سلول زنده بماند و به سادگی آسیب ببیند همه ارگانیسم های برتر گیاهان و حیوانات از تماس با اشعه ماوراء بنفش با استفاده از ساختارهای خارجی (مانند پوست یا چرم) محافظت می شوند. گونه هایی که در معرض مقادیر بالاتری از UV هستند، اغلب پوست ضخیم تری دارند، که قبل از اینکه اشعه بتواند به آن ها آسیب بزند، فیلتر شود. برعکس، ارگانیسیم های کوچک مانند باکتری ها و پروتئین ها اغلب این ساختارهای محافظتی را ندارند و بنابراین می توانند نسبت به اشعه UV بسیار حساس باشند.
با این حال، اشعه های ماوراء بنفش بسیارضعیف هستند و می توانند توسط فیلترهایی مانند برخی از گازها (مانند ازون)، شیشه، آب، پلاستیک و غیره مسدود شوند.
اساس لامپ های uv
بنابراین، منطقی است که لامپ های uv از کوارتز ساخته شده باشند، زیرا کوارتز اشعه uv را فیلتر نمی کند. به هرحال، آب با توجه به عمق آن اشعه را فیلتر می کند. به همین دلیل فاصله بین لامپ کوارتز و لوله شیشه ای یا پلاستیکی خارجی که جریان آب آن فقط چند میلیمتر است، فاصله زیادتر می تواند قدرت اشعه ماوراء بنفش را کاهش دهد و باکتری ها و سایر ارگانیسم ها را زنده نگه دارد.
کارایی یا اثربخشی لامپ uv نیز متناسب با قدرت آن است، که با وات اندازه گیری می شود، و به لحاظ مقدار زمان قرار گرفتن در معرض بالاتر از توان و یا بیشترین زمان قرار گرفتن در معرض آن، اثر اشعه موثرتر است. اگرچه سرعت آب می تواند متفاوت باشد، شما باید سرعت تولید مثل برخی از میکروارگانیسم هایی را که می خواهید ریشه کن کنید را در نظر بگیرید. بعضی از آن ها می توانند جمعیت خود را در شرایط خاص و حداقل در 10 دقیقه به دو برابر برسانند! بنابراین شما نیاز دارید که میزان جریان مناسبی را در داخل لامپ نگه دارید، در عین حال باید به خاطر داشته باشید که اگر سرعت جریان خیلی سریع باشد، باکتری به اندازه کافی در معرض تابش اشعه قرار نمیگیرد تا به آن ها آسیب برساند.
به آن مانند برنزه شدن در آفتاب فکر کنید. اگر شما در شمال شرقی ایالات متحده زندگی می کنید، ممکن است لازم باشد که حداقل یک ساعت در فصل بهار برای به دست آوردن نور خورشید زمان صرف کنید، اما اگر به جزایر کوچک فلوریدا بروید، ممکن است برنزه شدن شما فقط چند دقیقه طول بکشد. همین اتفاق برای باکتری ها می افتد.
بنابراین ، قدرت لامپ uv و سرعت پمپ باید متناسب با اندازه آکواریوم باشد. به طور کلی، 1 وات برای هر 20 لیتر آب ممکن است به خوبی عمل کند و میزان جریان حدود دو برابر حجم آکواریوم در ساعت مناسب خواهد بود. پیشنهاد اکثر تولید کنندگان به طور کلی کمتر از این است، اما زمانی که قدرت لامپ کم باشد، نتایج آن همیشه رضایت بخش نیست. به خاطر داشته باشید که یک لامپ uv هزگر نباید به طور مستقیم در معرض آب آکواریوم قرار بگیرد، زیرا باکتری های سودمند و مورد استفاده در فیلتراسیون بیولوژیکی را کشته و به دیگر ساکنان آکواریوم نیز آسیب می رساند.
آیا نیاز به یک استریلیزر داریم؟
حالا که دو نوع استریل کننده و آنچه را که انجام می دهند را بررسی کردیم، یک سوال مهم مطرح می شود: آیا به سیستم ضدعفونی نیاز دارم؟
البته که در طبیعت هیچ استریلیزاسیونی وجود ندارد. ازون در لایه های بالایی جو محدود است، جایی که تقریباً حیاتی در آن وجود ندارد و اشعه ماوراء بنفش معمولاً قبل از رسیدن به زمین فیلتر می شود. از آن جا که یک آکواریوم باید یک نماینده خوب از یک محیط طبیعی باشد، چرا باید سعی کنیم که آن را استریلیزه یا ضدعفونی کنیم؟
بدیهی است که در شرایط عادی هیچ دلیلی وجود ندارد و در واقع اکثر آکواریوم ها در شرایطی که هیچ دستگاه ضدعفونی کننده ای ندارند، به خوبی کار می کنند. بیایید آکواریوم را ضدعفونی کنیم تا آن را مانند یک عمارت تمیز و معطر نگه داریم.
اما به خاطر داشته باشید که در اکثر محیط های طبیعی، ارگانیسم ها در غلظت پایین تری نسبت به آکواریوم های ما یافت می شوند. آکواریوم هایی که تغییر یا تعویض بیش از حد آب را دریافت می کنند غلظت حتی بدتر است، زیرا غلظت های باکتری ها در این اوضاع به میزان زیادی افزایش می یابد.
همچنین لازم به ذکر است که برخی ماهی های گرمسیری در آب های با تراکم کم باکتری ها زندگی می کنند، کمتر از هر حوضه معتدل. به عنوان مثال، دیسکس، اغلب در آب های که تقریبا بدون وجود باکتری ها به علت PH بسیار پایین و حضور مواد شیمیایی یا فیلتراسیون بسیار کارآمد مکانیکی است، زندگی می کند. در حقیقت، دیسکسی که در آب هایی نگهداری می شود که دارای میکروارگانیسم های فرصت طلب فراوانی هستند، می تواند مشکلات بیماری را تجربه کند. در چنین شرایطی یک ضدعفونی کننده می تواند بسیار سودمند باشد.
در نهایت، آکواریوم ما گاهی اوقات توسط پاتوژن ها مورد حمله قرار می گیرد، و اضافه کردن یک ضدعفونی کننده ممکن است برای رفع مشکل کافی باشد. فعالیت یک دستگاه ضدعفونی کننده همچنین ممکن است به از بین بردن مواد آلی و میکرو جلبک ها کمک کند. این می تواند پتانسیل کاهش اکسیداسیون آب را افزایش دهد و شرایط را برای برای تخم ریزی برخی جانوران بهتر کرده و باعث کاهش از دست رفتن تخم های آن ها بر اثر قارچ ها و mycobacteria بشود.
انتخاب یک ضدعفونی کننده
جوانب مثبت و منفی uv
اگر شما بدانید که هر استریلیزر چکار می کند انتخاب ضدعفونی کننده برای استفاده برای استفاده آسان خواهد بود. اگر می خواهید که از اضافه کردن ترکیبات سمی به آب جلوگیری کنید، اما همزمان میزان باکتری ها و سایر میکروارگانیسم ها را پایین بیاورید، راهش دستگاه اشعه ماوراء بنفش (uv) است. آب بعد از گذر از لوله Uv دارای باکتری کمتری خواهد بود و پس از هر چرخه خالص تر خواهد بود، اما باکتری هایی که در فیلتر بیولوژیکی وجود دارند، تحت تاثیر قرار نخواهند گرفت. این همچنین کمک می کند که آب تقریباً عاری از باکتری ها و میکرو جلبک ها باشد و آب کریستالی شود.
ضد عفونی کننده uv یک مشکل جزئی دارد: این دستگاه میکروارگانیسم هایی را که در بستر آکواریوم و یا بر روی برگ های گیاهان وجود دارند را نابود نمی کند، زیرا فقط میکروارگانیسم هایی را که از طریق لوله پلاستیکی (یا فلزی) عبور می کنند را از بین می برد. شایان ذکر است که لوله های فلزی ساخته شده از تیتانیوم قدرت ضدعفونی کنندگی قوی تری نسبت به نمونه های سنتی دارند.
یکی دیگر از مشکلات ممکن در دستگاه های UV ساختار آن است. لوله کوارتز داخلی که حاوی لامپ است، به وسیله یک اورنگ یا لاستیک به محفظه خارجی وصل می شود. آن ها معمولاً به طور حداقل تا یک سال به طور کامل کار می کنند، اما ممکن است به مرور زمان بشکند یا شکننده شوند. اگر چنین اتفاقی بیوفتد، هنگامی که شما مجدداً آن را جمع می کنید (سرهم می کنید)، تا حدودی (کم و بیش) رطوبت می تواند به ناحیه الکتریکی نفوذ کند و تولید مواد شیمیایی در آب بکنند (به ویژه در مورد آب شور). این مشکل در دستگاه های uv با کیفیت بالا وجود ندارد، بنابراین قبل از خرید، تحقیق کنید و همیشه دقت کنید که لاستیک را در هنگام تمیز کاری به خوبی چک کنید.
استفاده از ضدعفونی کننده uv آسانتر از ازونایزر است، زیرا چیزی در آب حل نمی شود و تنها خطر قابل توجه آن (به ویژه در آب شور) تماس آب با الکترودها می باشد.
جوانب مثبت و منفی ازون
شرایط در مورد ازونایزر متفاوت است. آن ها نیاز به نظافت و نگهداری کمی دارند (فقط باید فیلتر هوای آن ها را سالیانه تمیز شود)، و معمولاً با دوام هستند. با این حال، گاز ازون، که به طور مستقیم در آب حل می شود، برای ماهی ها، بی مهرگان و انسان بسیار سمی است. بنابراین باید مطمئن باشید که فقط مقدار مناسب را به یک ستون تماس اضافه می کنید (نه آکواریوم اصلی) و آب قبل از رسیدن به آکواریوم اصلی توسط کربن فعال فیلتر می شود، زیرا مقادیر زیادی از محصولات جانبی ازون را میگیرد. اکثر تولید کنندگان، عموماً پیشنهاد می دهند که 0.3 تا 0.5 میلی گرم ازون در هر گالن آب در هر ساعت اضافه کنید، اما من متوجه شدم که حتی نصف این مقدار هم کافی است تا غلظت باکتری در آکواریوم بسیار پایین باشد و اکسیداسیون تمام مواد آلی بدون مانع با قدرت فیلتر بیولوژیکی باشد. مشکل این است که اگر بیش از حد ازون به آکواریوم وارد شود، ابتدا بی مهرگان و به دنبال آن ماهی ها خواهند مرد.
یک مزیت جالب درباره اضافه کردن ازون این است که آمونیاک بلافاصله به نیترات تبدیل می شود که بدیهی است که یک نتیجه مطلوب است. همچنین معتقدیم که در هنگام استفاده از ازون فعالیت اسکیمر در آکواریوم آب شور به طور قابل توجهی افزایش می یابد. میکرو جلبک ها و سیانو باکتری ها نیز با وجود ازون به سختی زندگی خواهند کرد.
با علم بر این که حتی دوزهای بسیار پایین ازون نیز می تواند به ماهیان و بی مهرگان آسیب برساند، مهم است که قادر به اندازه گیری مقدار آن در آکواریوم باشیم. بهترین روش برای تعیین مقدار صحیح، روش اندازه گیری آن به طور غیر مستقیم با اندازه گیری پتانسیل کاهش اکسیداسیون (ORP) آب است. شما با اندازه گیری ORP قبل از اضافه شدن ازون شروع می کنید، سپس آب را از طریق استریلیزر جاری کنید و دوباره ORP را اندازه گیری کنید.
در صورتی که اختلاف بیش از Mv30 نباشد، آب تصفیه شده را می توان امن در نظر گرفت. به یاد داشته باشید، با این حال، این ها اندازه گیری های مطلق نیستند. اگر آب حاوی ترکیبات ارگانیک و غیرارگانیک نباشد ممکن است اکسید شود،از این رو این افزایش اندازه گیری شده در کل به خاطر ازون آزاد و محصولات آن خواهد بود. در این مورد، حتی اختلاف Mv30 هم می تواند کمی خطرناک باشد. در موارد دیگر، زمانی که آب بسیار آلوده است، تغییر در ORP تنها به دلیل اکسیداسیون آلاینده های مختلف است و آب می تواند ایمن باشد، گرچه تفاوت های زیادی را نشان دهد.
برای تشخیص وضعیت خود، برای مدت طولانی از هوادهی قوی استفاده کنید. پس از سه یا چهار ساعت هوادهی، متوجه می شوید که ORP ثابت باقی می ماند، به این معنی که شما به یک پایداری در آب آکواریوم خود رسیده اید. به عبارت دیگر، تمام ازون خارج شده است. فرآورده های فرعی احتمالاً وجود مفقود شده اند. و ORP بالاتر تنها به دلیل ترکیبات آلی اکسید شده می باشد. خوشبختانه این عملیات فقط زمانی باید انجام شود که ضدعفونی کننده جدیدی اضافه کرده باشید.
ساده ترین ازونایزرها می توانند به یک ستون تماس(مثلاً یک اسکیمر) متصل شوند و پس از آن آب را از طریق کربن فعال فیلتر کنند تا باقی مانده گاز را حذف کند. در این حالت می توان تنظیمات ازونایزر را با توجه به پیشنهادات گزارش شده در بالا انجام داد. سیستم های دیگر که پیچیده تر هستند ، حاوی یک حسگر پیوسته ORP هستند و به طور خودکار میزان گاز محلول را تنظیم می کند و از بروز مشکل برای ماهی ها و بی مهرگان جلوگیری می کند. همیشه بعد از نصب یک دستگاه ضدعفونی کننده، حیوانات خود را در طول دوره های اولیه زیر نظر بگیرید و چنانچه مشکلی وجود داشت آن را متوقف کنید.
بررسی نهایی
وقتی میخواهید تصمیم بگیرید که چه وسیله ای برای وضعیت شما مناسب است، به یاد داشته باشید که که این دو سیستم مزایای مختلفی دارند. برای مثال، استفاده از آن ها را در برابر بیماری های خاص در نظر بگیرید. برای درمان برخی بیماری های ماهی ها، ازون می تواند عمدتاً با دوزهای بالا (به میزان متفاوت 35 تا mV40) تجویز شود. در واقع ازون حل شده و محصولات اکسید شده آن به طور مستقیم بر روی بدن (اپیدرم ها، باله ها) ماهی عمل می کنند و می توانند به سرعت باکتری ها، قارچ ها و برخی از پروتوزوآها را از بین ببرند. به عنوان مثال، می توان آن را برای متوقف کردن عفونت لکه سیاه در بدن میگوها و یا عفونت columnaris rotting در ماهی ها به کار برد.
همان طور که برای هر نوع درمانی، موضوع باید دقیقاً تحت نظارت باشد. مزیت اصلی این است که گاز اکسید کننده به سرعت از محلول خارج می شود و آکواریوم بلافاصله بدون نیاز به فیلتر کردن با کربن فعال، تعویض آب یا غیره، به حالت قبلی خود باز میگردد. همچنین ازون هنگامی که شما نیاز به آب بهداشتی برای تولید مثل یا مخزن قرنطینه دارید، می توانید از حداکثر توان ازونایزر استفاده کنید، سپس به مدت یک شب هوا دهی کنید و اطمینان حاصل کنید که آب مخزن شما خالص و مطمئن است.
ضدعفونی کننده های uv برای استفاده مداوم در آکواریوم های آب شیرین مناسب می باشند. آن ها هیچ چیز را به آب اضافه نمی کنند و هر همه چیز را از طریق عبور از پمپ گردش از بین می برند. (اگر سیستم با توجه به پیشنهادات ذکر شده در بالا استفاده شود) اما آن ها بر روی انگل هایی که به بدن و یا مخاط جانوران و یا بر روی سنگ ها و جاهای دیگر چسبیده اند اثری نمی گذارند. در نتیجه، هر دو دستگاه uv و ازونایزر می تواند ضروری باشد، گاهی هر کدام برای رفع مشکلی خاص ممکن است ضرورت پیدا کند، ولی باید با توجه به تکنیک های خاص مورد استفاده قرار گیرند.